Индо-Европ хэл
Индо-Европ хэл нь дэлхий дээр өргөн хэмжээгээр тархсан
бөгөөд дотороо дэд бүлгүүдийг багтаадаг. Үүнд Алвани, Армен, Балт, Келт,
Герман, Грек, Индо-Иран, Итали болон Славик-Роман хэлүүдийг хамруулан үздэг.
Гэхдээ эртний хоёр мөхсөн хэлний салвар болох Анатолийн Хит, Шинжааны нутагт
байсан Тохар буюу Юэжчи аймгийн хэлүүдийг багтааж авч үзэх нь судлаачдын хувьд
сонирхолтой болно. Харин сүүлийн үеийн
судалгааны баримт дээрээс лавлаж үзвэл Индо-Европ хэлээр ярилцагчид нь
ойролцоогоор 1.6 тэрбум байгааг тодруулсан байна.
Хэлний гэр
бүлийг үндэслэсэн түүх
|
XIX
зууны сүүл үе болоод ХХ зууны хагаст дан ганц хэлний гэр бүлийн томоохон
судалгааны үндсэн чиглэл эрчимтэй хөгжсөн агаад судалгааны чиглэлд мөхөж үгүй
болсон хэлнээс гадна орчин үед хэрэглэгдэж байгаа хэлний систем болон хэл зүйн
бүтцийн харицуулсан арагчлалийн үүднээс төрөл төст хэлний гишүүдийг нөхөн
сэргээж ангилсан байдаг. Санскрит болон Грек хэлээр туурвисан утга зохиолуудыг
онцлогийнх нь хувьд үндсэн индо-Европын бүлд хамаатуулж ангилах үр дүнд хүрсэн
байна.
Хэл шинжлэлийн үүд буюу хэл зүйн логих холвоонд анхаарч үзвэл мөхсөн хэлний анхдагч хэв шинжид бүрэн дүүрэн тайлагдах боломжгүйгээр устсан Хит хэлний талаархи мэдээлэл төдийлөн баялаг бус аж. 1800 оны үед ижилхэн холвоо хамаарал буйг толруулсан судалгаа гаргаж ирсэн агаад үүнд Санскрит, Эртний Грек болон Латин хэлнүүдийн хоорондох үгсийн ай, үгийн сангийн ижил төсөөтэй онцлог зэрэгт үндэслэн тайлбарлах оролдлог хийгдсэн. Хинди хэл зүйчид үгсийн санг харицуулсан ангилал зүйн аргачлалаар нэн эртний хэлийг судалж үзсэний үр дүнд гаргаж ирсэн байна.
Тэдний судалгааны аргачлал нь нэг бус төсөөтэй биш хэлүүдийг үзсэн бөгөөд хэл зүйн тогтолцоо, авай зүйн үүднээс Европ зүгийн хэлүүдтэй жишсэн нь тус судалгааны үр дүн нь тодорхой амжилтанд хүрч улмаар эдүгээ нэрлэж томьёолдог Өвөг Индо-Европ (Proto-Indo-European) хэл хэмээх ойлголтыг авчирчээ. Тухайн үед хэлний харицуулсан нөхөн сэргээх аргачлал нь гайхалтай үр дүнг авчирсан боловч хоорондоо төсөөтэй биш болох хэмжээний саринал үүтгэн өвөрмөц онцлогтой бүл бий болсоныг илрүүлсэн гэдэг. Жишээлвэл: Өнөөдрөөс 4000 жилийн өмнө Грек, Хит болон Санскрит хэлүүд нь бараг мэдэгдэх зүйлгүй тусдаа ялгаатай байжээ.
Гэхдээ тэдгээр ижил биш мэт хэлүүд
дотор өвөг хэлний ямар нэгэн элемэнт байсаар байж. Тэдгээр нь (МЭӨ 5000)
мянга, мянган жилээр хязгаарлагдах
эрт үед төрөлх хэлний генетик холвоогоор холвогдсоор байна.
Хит хэлийг тайлж унших оролдлог 1915 онд алван ёсоор өрнөсөн хэдийч түүнээс өмнө 1890 ээд оны үед Тохар хэлний цөөн хэмжээны үсэг нь дахиж анхаарч үзэх хийгээд Индо-Европ хэлний талаар Дорнод Туркестаны ертөнцийг шинээр нөхөн сэргээх ажиллагаа хөгжсөн байна.
Эдгээр мөхсөн хэлний бичгүүд нь онцлогийн хувьд Өвөг европ (Proto-Indo-European) хэл байж болзошгүй
хэмээн өнөөг хүртэл таамаглал нь хүчин төгөлдөр хэвээр байна.
Хэл шинжлэлийн үүд буюу хэл зүйн логих холвоонд анхаарч үзвэл мөхсөн хэлний анхдагч хэв шинжид бүрэн дүүрэн тайлагдах боломжгүйгээр устсан Хит хэлний талаархи мэдээлэл төдийлөн баялаг бус аж. 1800 оны үед ижилхэн холвоо хамаарал буйг толруулсан судалгаа гаргаж ирсэн агаад үүнд Санскрит, Эртний Грек болон Латин хэлнүүдийн хоорондох үгсийн ай, үгийн сангийн ижил төсөөтэй онцлог зэрэгт үндэслэн тайлбарлах оролдлог хийгдсэн. Хинди хэл зүйчид үгсийн санг харицуулсан ангилал зүйн аргачлалаар нэн эртний хэлийг судалж үзсэний үр дүнд гаргаж ирсэн байна.
Тэдний судалгааны аргачлал нь нэг бус төсөөтэй биш хэлүүдийг үзсэн бөгөөд хэл зүйн тогтолцоо, авай зүйн үүднээс Европ зүгийн хэлүүдтэй жишсэн нь тус судалгааны үр дүн нь тодорхой амжилтанд хүрч улмаар эдүгээ нэрлэж томьёолдог Өвөг Индо-Европ (Proto-Indo-European) хэл хэмээх ойлголтыг авчирчээ. Тухайн үед хэлний харицуулсан нөхөн сэргээх аргачлал нь гайхалтай үр дүнг авчирсан боловч хоорондоо төсөөтэй биш болох хэмжээний саринал үүтгэн өвөрмөц онцлогтой бүл бий болсоныг илрүүлсэн гэдэг. Жишээлвэл: Өнөөдрөөс 4000 жилийн өмнө Грек, Хит болон Санскрит хэлүүд нь бараг мэдэгдэх зүйлгүй тусдаа ялгаатай байжээ.
Хит хэлийг тайлж унших оролдлог 1915 онд алван ёсоор өрнөсөн хэдийч түүнээс өмнө 1890 ээд оны үед Тохар хэлний цөөн хэмжээны үсэг нь дахиж анхаарч үзэх хийгээд Индо-Европ хэлний талаар Дорнод Туркестаны ертөнцийг шинээр нөхөн сэргээх ажиллагаа хөгжсөн байна.
 |
| Тохар бичиг |
Ерөнхийдөө эртний ервоп хэлний судалгааны
тулгуур аргачлал бол харицуулсан хэл шинжлэл дээр эхэлсэн билээ.
06.26.13
No comments:
Post a Comment