Ялалтын 75 жилийн ойн нээлтийн үйл ажиллагаа

Халх гол дэх баатарлаг Ялалтын 75 жилийн ойн нээлтийн үйл ажиллагаа Парад марш, Цэргийн жагсаалаар эхлэх гэж байгаа нь. Монгол дайчдын хөшөөний талбайд. Монгол улс-Чойбалсан хот.





08.26.14

Өмнөд Сибирийн эртний хиргисүүрийн соёлт хүн ам зүйн зүгт хийсэн Генетик ажиглалтийн шинэ төлөв

Christine Keyser,
Caroline Bouakaze,
Eric Crubézy,
Valery G. Nikolaev,
Daniel Montagnon,
Tatiana Reis,
Bertrand Ludes

ТОВЧ

Эртний Евразийн нийт нутаг дэвсгэр дээрхи шилжилт хөдөлгөөн хийгээд нүүдлийн цөөнгүй процессын ээдрээг тайлах үүднээс бид Ү хромосом болон Митохондорын Гаплотип-Гапло бүлгүүдийн нийт 26 ширхэг эртний хүний араг яснаас дээжлэн авч судаллаа. Дээжийн эх хэрэглэгдэхүүн нь Красноярскийн хязгаарт орших хоёрдох мянганы дунд орчим үеэс дөрөв дэх зууны үеийн олдворуудыг оруулав. Өмнөд Сибирийн эртний олдоруудын дээжүүдээс бие бүтэцийн онцлог, газар зүйн бүсчлэлд хамаарах шинжийг судалгаанд улам нарийн тусгаж судаллаа.

Красноярскийн хязгаар

Мөн бие бүтцийн ерөнхий хэв шинж, үс, арьс, болон мэдэгдэж болох бүхийл онцлогуудыг био химийн шинжилгээ буюу генийн судалгаа шинжилгээны аргачлалаар судалж үзэв. Бид дээжид Аутосом, Хромосом болон Митохондрын Генетик мэдээлэлд задлан шинжилгээ хийсний үр дүнд Эцэг-Эхийн талын генетикийн Гапло бүлэг болох R1a1-M17 тэмдэгийн өгөгдөлийн тээж байгаа нь илэрлээ. Эртний Индо-Европ хэв шинжийн хүн ам дорно зүг нүүдэллэсэн болохыг тус генийн тэмдэг илэрхийлж байна. Бидний зүгээс энэ судалгааны үр дүн нь Хүрэл Төмрийн эрин үеийн Өмнөд Сибирийн ертөнц нь Европ хэв шинжийн арьстай хүмүүс зонхилсон байдалтай байсныг илрүүллээ. Мөн Казакстаны тал нутаг дэх тухайн үеийн эртний нүүдэлчин овог аймгийн суурьшил нь мөн үүнд хамаарна. 

Эцэст нь бидний гаргаж ирсэн үр дүн нь Хүрэл-Төмрийн эрин үеийн Өмнөд Сибирчүүд цэнхэр /ногоон/ нүдтэй, хонгор шаргал үстэй хүмүүс байсныг илрүүлэхийн зэрэгцээ Тарим хөндийн соёлыг бүтээгчид байж болох юм гэсэн дүгнэлтэнд хүрэв.

http://link.springer.com/article/10.1007%2Fs00439-009-0683-0

08.28.14

Гималайн өндөрлөгт буй хүмүүс

Өнөөдөр Түвдчүүд дэлхий дээрхи хамгийн өндөр газарт оршин амьдарч, нарийн дасан зохицсон хүмүүс гэдгийн бид бүгд мэднэ. Өндөрлөг газарт очсон хүмүүсийн бие организмд хэрхэн өөрчлөлт өгдөг болохыг явж үзсэн хүмүүс биеээрээ мэдрээд зогсохгүй агаарын нягтаршилт хэр зэрэг сийрэг болохыг төвөггүйхэн анзаарч болно. Эдүгээ генетикийн хэлбэр болоод тэдэнд өгч буй түүхэн хөгжлийн хүчин зүйл нь зах хязгаарт буй алсын аглаг уулсын орны хүмүүст өвөрмөц бие даах чадвар буйг илрүүлэх боллоо. Яг үүний жишээ маягаар авч үзэх үзэлд мөхсөн хүний нэгэн төрөл болох Денисовын хүний генетик мэдээлэл дам бус шууд утгаар өгч байна. Дэлхий дээр хамгийн хүнд хэцүү амьдралтай аж сууж буй зон олны нэг бол дэлхийн дээвэрт орших Түвдчүүд бөгөөд 1959 оноос хойших үйл явдал Цаст Түвдийн өндөрлөгийг нэг мөсөн улаанаар будаж орхижээ. Тэнд сайн муу амьдрал хийгээд улс төрийн харгис дэглэм, мухар сүсэг болоод гэгээрэл нирвааны хутаг төгөлдөрийг дээрэнгүй Хятадын бодлого болон Буддийн шашинаар төсөөлж байна. Өндөр түвшинд хүрсэн эрт эдүгээх соёлын уламжлалт нандин өв соёл буй ч өөр өнцөгт нь мухар сүсгийн бүхийл өгөгдөл шахагдсан мэт үйл явдал хүлээнэ. Монгол орноос тус орон руу очвол байгалийн хүнд нөхцөлийн олон жишээнээс гадна эх дэлхийн үнэт зүйлсийн нэг болох хүчилтөрөгчийн эзэлхүүний хэмжээ үлэмж бага, сийрэгшиж буйг эрхэм уншигч та анзаарах болно. Тэнгэрт хүрэх шахам дүнхийх аглаг уулс-хайрханг дамнан үргэлжлэх нуруудын эргэн тойронд мянга мянган жилийн түүхийг бичилсэх Түвдчүүд төвөггүйхэн аж суух нь... тэд хэдийнэ байгалийн хүнд нөхцөлд дасч чадсаныг илэрхийлнэ. 

Хүний үүсэл хөгжил хийгээд орчин үед анзаарагдах тэдний аж байдал дасан зохицолын талаас нилээд үр дүнтэй судалгааг эдүгээх ШУ-ын тал бүрийн судалгааны аргачлал судалж шинжилж байна. Судалгааны өгөгдөлд өндөрлөг бүсэд харъяалагдах Генийн тэмдэгийг EPAS1 хэмээн тэмдэглэх агаад энэ тогтолцооны хувийн мэдээлэлд гарч буй онцлогууд нь хүчилтөрөгчийн сийрэгжилт ихтэй газарт илүү зохицонгүй ба харинч бага харуй урвал үзүүлэх мэдээлэл тээж буйг илэрхийлсэн байна. EPAS1 гений өвөрмөц шинжийг Түвэдчүүд өөрсдийн нэн эртний өвөг дээдэс болох 30,000 жилийн тэртээх үеийг дамнан хөгжсөн, түүхт Непал Шерпа хүмүүсийн өвөг дээдэстэй холбон үзхэд буруудахгүй.

Бөрклэй дэх, Калифорниагийн Их Сургуулийн эрдэмтэн Расмус Нэлсэний судалгааны цуглуулга дотор Түвдчүүдийн геномын сан хадгалагдаж байгаа бөгөөд бусад геномын талаас нь Түвдчүүдийг харицуулсан баримт мөн тэнд байгаа аж. Түүний судалгааны ажил сонирхолтой үр дүнд хүрсэныг тэрээр өгүүлж байна... “Түвдчүүд нь орчин үеийн хүмүүс дундаас EPAS1 генийг өвлөгчид бөгөөд энэ өвөрмөц генийн тэмдэг нь орчин үеийн бусад хүмүүст байхгүй байгаад юм” гэж онцлон дурджээ. 

Улмаар EPAS1 ген бүхий хүмүүс нь ижилхэн генийг тээгчид болох Алтайд олдсон эртний мөхсөн Денисовынхоос мөн төдий хэмжээтэй гарч ирсэн сонирхолтой аж. Бид Денисовын хүнийг Төв Азийн Алтайн агуйгаас олдсон хүн гэдгээр нь мэднэ. Хүн төрөлхтөний түүхэн хөгжил дундаас тус генийг тээж эдүгээ хүрч ирсэн нь дасан зохицолын хүрээнд шалгарсан хамгийн сонирхолтой баримт юм. 

Харин Хувьсалын онолын үүднээс Макс Планкын эрдэм шинжилгээний хүрээлэнд буй судлаач Сванто Паавогийн хэлснээр “Дөрвөн жилийн өмнө нээсэн Денисовын хүний дээжээс дээрхи Генийн тэмдэг гарч ирсэн нь ихээхэн сонирхолтойн зэрэгцээ яг ижил генийн тэмдэгийг тээгч хүмүүс өнөөдөр олдсон нь сонин зүйл болж байна”. 

Түвдчүүдэд EPAS1 генийг түүхэн хөгжил хувьслын дунд олж авсан нь эрт үедээ өөр хоорондоо ижилсэж суух явдалтай холбоотой байж болох бөгөөд яг энэ үүднээс Бостон дэх Харвардын эрүүл мэндийн сургуулийн төлөөлөгч Дэвид Рейхноп нэгэнтээ өгүүлжээ. “Тэнд ямар нэгэн генетик зүйн болоод өөр хоорондоо шууд нийлэгжилтэнд орж генийг өвлүүлсэн гэх баримт нотолгоо үгүйч түүнийхээр эргэлзээгүй Неандерталь хүнтэй шууд холбоотой ямар нэгэн удмын мэдээлэл тээгчид байна” гэж үзсэн байна.

Ерөнхий дөө, төлөөлөгч үүнд логих үүднээс хандаж буй ч “EPAS1” ген нь Түвдчүүдэд агуулагдаж буй нь илэрхий аж. Учир нь Түвдчүүдийн эртний өвөг дээдэс ерөнхий байр зүй тархалт байршил зүйгээр бол Азийн бүс нутгийг хамаарч байгааг үгүйсгэхгүй болно. 

Далайн түвшнээс 4000 метрийн өндөрт орших Түвдчүүдэд попульяцын хувьд амьдрах чадварыг өгсөн ген бол EPAS1 болохыг баталсан агаад хүчилтөрөгийн агууламжыг үлэмж хэмжээгээр тээх боломжийг тус ген өндөрт амьдрах тэдгээр уугуул хүмүүс т олгосон аж. 

Харин нам дор оршин амьдрах хүмүүст Хүчилтөрөгчийн агууламж буурсан өндөрийн бүсэд ирвэл аажимдаа иракц өгч эхэлдэг бөгөөд энэ үед хүний дотор муухайрах, толгой эргэх зүйлс ихээр тохиолдож эхэлдэг. Энэ бүгдийн эсрэг механик арга хэрэглэж болох боловч эрт үед өндөрийн өвчинг анагаах хэмжээнд хүрсэн аргачлал байгаагүй учир аажмаар дасах үе шат руу орсон байна. Акклиматизаци буюу цаг агаарт дасах байдалд хүрэх нь нам дор амьдралтай хүний бие организмд тийм ч амар асуудал биш. Өндөр ууланд хүний цус аажмаар өтгөрдөг учраас уушгинаас хүчилтөрөгчийг биеийн дотуур дамжуулан тараах нь муудна. Үүнээс болж өндөрлөгт зохицох асуудал хүчтэй асуудал болж хувирна. 

Харин дасан зохицол нь өнөөдөр Түвдчүүдэд ч биш дэлхийн өндөрлөг бүсэд амьдарч буй цөөн тооны овог аймгуудад хэдийнэ бий болсон гэх авч EPAS1 генийн тэмдэгийг Түвдчүүдээс олсон нь хачирхалтай ажгуу. Хамгийн сүүлд 15 000 жилийн үед сөнөж мөхсөн эртний Неандерталчуудын нэгэн салаа мөчир болох Денисова энэ бүгдийг хариулт болох шиг. 

Өнөөдөр Денисовагийн төрөл зүйлийг хүн төрөлхтөний түүхэнд эртний Хомо Сапиенстэй генийн холигдолд орсон хоёр зүйл Неандерталчуудын нэг нь гэж үздэг. 

Ер нь орчин үеийн ШУ-ны судалгаа шинжилгээний материал дээр тулгуурлан үзвэл Эртний хүмүүс ямар нэгэн байдлаар Неандерталчуудтай өөр хоорондоо ураг төрлийн холбоо тогтоож байсан бололтой баримтууд гарч ирдэг. Жишээлбэл: Неандертал хүний үсний хатуулаг бодис нь хүний үсний эвэрлэг шинж чанартай тун төсөөтэй ба арьс, хумс болон бусад махбодын шинж чанарыг бүрнээ ижил найрлаг-бүтэцтэйгээр агуулж байдаг.

Хүн төрөлхтөн Неандертал хүнтэй ураг төрлийн холбоо тогтоосны дараа Африкаас гарсан гэж үзэх онол ч бий.

08.26.14

Эрдэнэ сумаас олдсон гэрэлт хөшөөний бичээсийг судалж байна

“Хөшөө чулууны бичээс судлал” олон улсын эрдэм шинжилгээний хурал өнөөдөр Улаанбаатар зочид буудлын “Хөх асар” танхимд эхэлж байна. Олон Улсын Монгол судлалын холбооны санаачилгаар зохион байгуулагдаж буй энэхүү хурал нь энэ сарын 13 буюу ирэх лхагва гаригийг хүртэл үргэлжлэх юм. Монгол судлал нь түүх, хэл, угсаатан судлалын олон салбар ухааныг багтаадаг бөгөөд түүний дотор бичээс судлал чухал байр суурийг эзэлдэг. Хөшөө чулууны бичээс бол бичиг, соёлын үнэт өв юм.

Монгол хэлээр бичсэн уйгаржин монгол үсгийн 20 шахам бичээс, дөрвөлжин бичгийн 20 гаруй бичээс уламжлан үлдсэн ба сүүлийн 150 гаруй жилийн дотор тэдгээр бичээсийн талаар олон орны эрдэмтэд хэдэн зуун судалгааны бүтээл гаргасан байна. Харин манай улсад хөшөө, чулууны бичээсүүдийг хадгалж, хамгаалах ажил сайнгүй байдаг аж. Гэхдээ хөшөө, чулууны бичээс нь манай улсын зөвхөн бичиг үсгийн дурсгал төдийгүй ард түмний зан заншил, соёл, түүхтэй холбоотой учир энэ чиглэлийн эрдэмтдийг оролцуулсан эрдэм шинжилгээний хурлыг зохион байгуулж байна гэж Олон Улсын Монгол судлалын холбооны ерөнхий нарийн бичгийн дарга, академич Д.Төмөртогоо онцолж байв.

Тус эрдэм шинжилгээний хуралд Монгол, БНХАУ, ОХУ, Турк, Япон, Тайвань гэх зургаан орны бичээс судлалын 40 гаруй эрдэмтэд оролцож байна. Тэд хитан, манж, зүрчид, түрэг, тангут, уйгаржин, монгол, дөрвөлжин, хятад, йи хэлээр тэмдэглэгдсэн эртний бичээсүүдийн судалгааны талаар санал бодлоо солилцох юм. Зарим эрдэмтэдтэй цөөн хором ярилцсанаа хүргэж байна.

Такаши Мацукава: Орхоны хөндийн дурсгалуудын бичээсийг судалж байгаа

Япон Улсын эрдэмтэн

-Таныг монгол орны хөшөө, чулууны бичээсүүдийг нэлээн судалсан хүн гэлээ. Одоогоор ямар судалгаа хийж байна вэ?

-Би Монгол орны хөшөөний бичээсийг судалж байна. Ялангуяа уйгаржин монгол, дөрвөлжин монгол бичгээр бичигдсэн хөшөө бичиг, гэрэлт хөшөө хадны бичээсийг судалдаг. Одоогоор Дорноговь аймгийн Эрдэнэ сумаас олдсон хитан бичигтэй гэрэлт хөшөөний бичээсийг судалж байна. Хитан бичиг нь их, бага гэж хоёр янз байдаг. Миний хувьд бага бичгийг хагас жилийн хугацаанд уншаад тайлах гэж байна. Харин их бичигтэй дурсгал нэг их олдоогүй, ер нь тайлж уншихад жаахан бэрхшээлтэй.

-Таны хувьд дөрвөлжин үсэг, уйгаржин монгол бичгийг хэзээнээс сурсан бэ?

-Би Токиогийн гадаад хэлний сургуулийн Монгол хэлний ангийг төгссөн. Тэрнээс хойш 40 жил монгол бичиг, дөрвөлжин монгол бичиг сурч, судалж байна. Эдгээр бичгийг сурахад нэг их бэрхшээлтэй биш. Харин монгол бичиг зөв бичгийн дүрэмтэй учир жаахан төвөгтэй. Дөрвөлжин бичгийг сурахад хэцүү юм байхгүй.

-Монголоос судалсан хөшөө дурсгалаасаа нэрлэвэл.

-Монголын эзэнт гүрний үеийн нийслэл Өвөрхангай аймгийн Хархорин суманд XIII, XIV зууны үед бичигдсэн, байгуулагдсан хөшөө дурсгалууд байдаг. Би голдуу тэдгээрийг судалж байгаа. XIV зууны үе буюу 1340-өөд оны үед тэнд бурхны сүм хийд байсан. Анх Хубилай хааны үед суурийг нь тавиад Мөнх хааны үед байгуулсан. Тэнд нэг 100 метр шахуу бурхны суварга сүндэрлэж байсан. Уг суваргыг XIV зууны үед сэргээн зассан тухай түүхэнд бичсэн байдаг. Тогоонтөмөр хаан зарлиг буулгаад уг суваргыг засуулсан ба түүний дурсгалд нэг том хөшөө бичгийг байгуулсан байна. Одоо Хархорины туурьд том яст мэлхий байгаа тэрэн дээр тэр зарлиг хөшөө бичиг байсан ёстой. Гэхдээ хөшөө бичиг хагараад Эрдэнэзуу хийдийг 16 зууны сүүлийн үед анх барихад үүний барилгын материал болгоод дахин ашигласан байна. Уг бичгийг хэсэг, хэсгээр цаасан дээрээс аваад нийлүүлэн уншаад, судлаад явж байна. 

-Энэхүү хөшөө чулууны бичээс судлалын ажлаа хэзээнээс эхлүүлсэн бэ. Энэ удаагийн хуралд ямар сэдэв хэлэлцүүлэх гэж байна вэ?

-Би анх Монголд судалгааны чиглэлээр 1996 онд ирж байсан. Судалгаа хийгээд 20-иод жил болж байна. Энэ хуралд дээр ярьсан Хархоринд байгаа хэдэн хэсэг болсон хөшөө бичгийн хагархайнуудыг яаж нэгтгэх, тэрийг хэрхэн сэргээх вэ, уг хөшөө бичгийн дурсгал нь монголын бичээстэй ямар харилцаа холбоотой байх вэ сэдвээр ярина.

-Судлаач таны бодлоор энэхүү хөшөө бичгийн дурсгалуудыг хэрхэн хамгаалах ёстой юм бол.

-Монгол Улс сүүлийн үед хөшөө бичгүүдийг улсын хосгүй үнэт, үнэт өвд бүртгэсэн нь сайн. Мөн Эрдэнэзуунд барилгын материал болгоод ашиглаж байсан хөшөө бичгийг салгаад Хархорум музейн үзмэрт тавьж, олны хүртээл болгож байна. Энэ мэтчилэн хадгалж, хамгаалж байгаа нь сайн хэрэг байх.

Гийрэн: Чингис хааны тамгын бичээс бол анхны олдвор

Өвөрмонголын эрдэмтэн

-Та энэ хуралд ямар илтгэл хэлэлцүүлэх гэж байна вэ?

-Би илтгэл хэлэлцүүлэх гэсэн боловч бүртгэлээс хоцорсон байсан. Энэхүү эрдэм шинжилгээний хурал миний судалгааны сэдэвтэй холбоотой учир оролцож байна. Би Монгол бичгийн дурсгалын эхний 300 жилийн түүхийг судалж докторын зэрэг хамгаалсан. Одоо түүнээс хойших 400 жилийн судалгааг хийх гээд Токиогийн их сургуульд гадаад судлагчаар сурч, үүнтэй холбоотой материалаа цуглуулж байна. 

-Монгол бичгийн дурсгалын 300 жилийн түүхийг судалсан судалгааныхаа тухай та товчхон яриач.

-300 жил гэдэг бол одоогоор олдсон байгаа анхны дурсгал бичгийн суурь олдвор дээр ярьж байгаа хугацаа. Үүнээс өмнө буюу маш эртний олдвор байж болно. Би бол монгол бичгийн хамгийн анхны олдворыг Их Монгол Улсын Чингис хааны тамгын бичгийг өнөөдрийн хүмүүст судлагдаж байгаа хамгийн эртний дурсгал гэж ойлгож байгаа. Түүнээс эхлээд XV зууны сүүлч хүртэлх дурсгалууд байна. Би эхэндээ бол шууд л 800 жилийн түүхийг судална гэж бодож байсан тэгээд докторын зэрэг хамгаалахад арай урт байна гээд, таслаад өмнө гурван зуун жилийг судалсан.

-Сонирхолтой санагдаж байна. Өөр ямар дурсгалууд байдаг вэ?

-За, Чингис хааны тамгын бичээсийн дараагаар Ил хаадын үеийн бичгүүд орно. Тэдгээр хааны ордны олон сайхан уран бичээчдийн бичсэн уран бичээс, Францын пап лам зэрэгт явуулж байсан бичгүүд гээд л байна даа. Түүний сүүлээр олон хөшөө чулууны бичгийн судрууд Чойжи-Одсэр багштаны Төвд бичгээс монгол бичиг рүү орчуулаад гаргасан сайхан судрууд, XIV зууны эхэн үеийн олдворууд байна. Харин сүүлээр нь шашинд холбогдсон олон судрууд гарч ирдэг дээ.

Б.Бэхи

My Designed project + 3D + Photoshop + Corel + others. With out texture and some lighting things.

08.16.14

PRE-ISLAMIC PERIOD

ARYA / HERAT
by W. J. Vogelsang 

 
PRE-ISLAMIC PERIOD

The present town of Herat in western Afghanistan dates back to ancient times, but its exact age remains unknown. In Achaemenid times (ca. 550-330 B.C.E.), the surrounding district was known as Haraiva (in Old Persian), and in classical sources the region was correspondingly known as Areia. In the Zoroastrian Avesta (Yašt 10.14; Vidēvdāt 1.9), the district is mentioned as Harōiva. The name of the district and its main town is derived from that of the chief river of the region, the Hari Rud (Old Iranian *Harayu “with velocity”; compare Sanskrit Saráyu[Mayrhofer, Dictionary III, p. 443]), which traverses the district and passes just south (5 km) of modern Herat. The naming of a region and its principal town after the main river is a common feature in this part of the world. (Compare the adjoining districts/rivers/towns of Arachosia and Bactria.)

The site of Herat dominates the productive part of ancient Areia, which was, and basically still is, a rather narrow stretch of land that extends for some 150 km along both banks of the Hari Rud, from near Obeh in the east to near Kuhsān in the west. At no point along its route is the valley more than 25 km wide. The city and district of Areia/Herat occupy an important strategic place along the age-old caravan routes across the Iranian Plateau.

The Persian Achaemenid district of Areia is mentioned in the provincial lists that are included in various royal inscriptions, for instance, in the Bisotun inscription (q.v., DB 1.16) of Darius I (ca. 520 B.C.E.) in Fārs province. In the texts the name of Areia is grouped with Zranka (or Dranka), modern Sistān to the south; Parthava (Parthia) to the northwest, and Bāxtriš (Bactria) to the northeast. Representatives from the district are depicted in reliefs, e.g., at the royal Achaemenid tombs of Naqš-e Rostam and Persepolis. They are wearing Scythian-style dress (with a tunic and trousers tucked into high boots) and a twisted turban around the head. This costume is also worn by the representatives from nearby Sistān (to the south) and Arachosia (to the southeast) and is reminiscent of the dress worn by the representatives from almost all of the northern lands of the Achaemenid Empire, which were strongly influenced by the Scythic cultures from the Eurasian steppes. On the so-called Darius Statue that was discovered at Susa (Kervran, 1972), the representative from Areia is also shown wearing a long coat worn around the shoulders with empty sleeves. This type of coat is known from classical sources (Gk. kandys) and was sometimes also worn by the Persians and the Medes. The origin of this coat should be sought among the nomadic Scythians of Central Asia. (See further in Gervers-Molnár, 1973.)

Very little is known about Areia during the Achaemenid period. Herodotus (7.61 ff.) tells that Areians were included in Xerxes’ army againstGreece, around 480 B.C.E. In Herodotus’s taxation list of the Achaemenid Empire (3.89 ff.), the Areians are listed together with the Parthians, Choresmians (from south of the Aral Sea), and Sogdians (from the valley of the Zarafshan River, around Bukhara and Samarkand). According to Herodotus, the Areians in Xerxes’ army were dressed in the Bactrian fashion, which means that they were wearing a Scythian-type outfit.

At the time of Alexander the Great, Areia was obviously an important district. It was administered by a satrap, called Satibarzanes, who was one of the three main Persian officials in the East of the Empire, together with the satrap Bessus [see BESSOS] of Bactria and Barsaentes of Arachosia. This would mean that the capital of Satibarzanes, which may have been Herat, was one of the three main Achaemenid centers in this part of the world, together with ancient Bactra (modern Balḵ, the capital of ancient Bactria), and Old Kandahār, the capital of ancient Arachosia. In late 330 B.C. Alexander the Great, according to his biographers, captured the Areian capital that was called Artacoana (Arrian,Anab. Alex. 3.25.2-6; Curtius 6. 6.33 [Artacana]; Diodorus 17.78.1 [Chortacana]; Pliny, Nat. hist. 6.61.93; Strabo 11.10.1 [Artacaena]). The etymology of this name remains unknown, and whether this place should be identified with the modern city of Herat is also uncertain, although the strategic position of modern Herat would suggest its great antiquity; and thus the possiblity remains that they are one and the same place. In the early nineteenth century a Persian Achaemenid cuneiform cylinder seal was found in or near Herat (Torrens, 1842).

After Alexander the Great, classical biographers refer to a city called Alexandreia in Areia, but again its identification remains unknown. Soon after the death of Alexander, Areia was briefly attacked by Scythic nomads from the far north (Pliny, Nat. hist. 6.47). In the following years, Areia became a frontier area between the empire of the Parthians to the west and that of the Greco-Bactrians to the east. In the late second century B.C.E. the Greco-Bactrians were defeated by northern tribes, and Scythians (or Sakas) traversed the district of Areia; perhaps under pressure from the Parthians, they finally settled in nearby Sistān (Mid. Pers. skstn “Sakastān”), farther to the south. In the Parthian Stations (14-16) by Isidore of Charax, an itinerary composed in the Augustan era, the district of Areia is placed between Margiana (in the vicinity of modern Marv to the north), and Anauon (around modern Farāh) to the south. At that time the district was clearly regarded as forming part of the Parthian realm.

In the Sasanian period (226-652 C.E.), “Harēv” (hryw) is listed in Šāpūr I’s Kaʿba-ye Zardošt inscription; and “Hariy” (hr’y) is mentioned in the Pahlavi catalogue of the provincial capitals of the empire (Markwart, Provincial Capitals, pp. 11, 46). Ca. 430 C.E., the town is also listed as having a Christian community. Sasanian seals and engraved gemstones were reported to have been found in or around Herat (Torrens, 1842). The city served as a Sasanian mint, its name being recorded as hr, hry, and hrydw. Additionally, gold and copper coins have been found that are clearly Sasanian in inspiration, although the Sasanians in Iran generally did not strike gold coins but preferred silver issues. The gold coins from the Herat area show a fire altar on the reverse and the portrait of the ruler on the obverse. The name of the ruler is often identical to one of those listed on the so-called Kushano-Sasanian coins from Bactria, and this would indicate that the Sasanian governor in the northeast of the Sasanian Empire at times also controlled the Herat district. (For the coin evidence, see Dani and Litvinsky, 1996.)

In the last two centuries of Sasanian rule, the area and town of Areia/Herat had great strategic importance in the endless wars between the Sasanian Iranians and the Chionites and Hephthalites (qq.v.), of Hunnish origin, who had been settled in modern northern Afghanistan since the late fourth century; but exact information is scarce. The city of Herat, however, became well known with the advent of the Arabs in the middle of the seventh century.

Bibliography: F. R. Allchin and N. Hammond, The Archaeology of Afghanistan. From Earliest Times to the Timurid Period, London , 1978. Warwick Ball, Archaeological Gazetteer of Afghanistan / Catalogue des sites archéologiques d’Afghanistan, Paris, 1982. A. H. Dani and B. A. Litvinsky, “The Kushano-Sasanian Kingdom,” in History of Civilizations of Central Asia III. The cross-roads of civilizations, A.D. 250 to 750,Paris, 1996, pp. 103-18. Veronika Gervers-Molnár, The Hungarian Szür. An Archaic Mantle of Eurasian Origin, Toronto, 1973. Ph. Gignoux,Glossaire des Inscriptions Pehlevies et Parthes (Corpus Inscr. Iran., Supplementary Series, Vol. I), London, 1972, p. 52. Robert Göbl, Sasanian Numismatics, Braunschweig, 1971. Kent, Old Persian, p. 213. M. Kervran et al., “Une statue de Darius decouvert à Suse,” JA 260, 1972, pp. 235-66. H. Torrens, Õn a Cylinder and certain Gems, collected in the neighbourhood of Herat, by Major Pottinger,” Journal of the Asiatic Society of Bengal 11, 1842, pp. 316-21. W. J. Vogelsang, The Rise and Organisation of the Achaemenid Empire. The Eastern Iranian Evidence,Leiden, 1992. Idem, The Afghans, Oxford, 2002.

http://www.iranica.com/newsite/index.isc?Article=http://www.iranica.com/newsite/articles/unicode/v12f2/v12f2041b.html

12000 жилийн настай балар цагийн эх түүхийг түүчээлэх ХАС бэлгэдэл.

Хас бэлгэдэл бол манай гараг дээр ад шоо үзэгдэх хамгийн муу муухайн тэмдэг гэж хэлэгдэж буй дүрсийн нэг. Учир нь дэлхийн дайны нүүр царайнд хас тэмдэгийг бахархал-гутамшиг болгож оройн дээд бэлгэдэл нэрээр хэрэглэсэн дайны хэнээтэн, улс төрийнхны үйлийн үртэй салшгүй холбоотой. Тус гутамшигт уналт бууралтыг авчирсан үе нь хас бэлгэдэлийн наснаас хамаагүй залуу сүүл үед эхэлсэн ажгуу. Адолиф Гитлер гэгч этгээд үнэн хэрэгтэй энэ тэмдэгийг хамгийн түрүүнд улс гүрэн цэрэг дайны сүр хүчийг илэрхийлэх гэж хэрэглээгүй нь ойлгомжтой. Учир нь түүнээс бүр өмнө энэ дүрсийн хүч нөлөөг мянга мянган жилээр тоологдох үест мэддэг байж. Маш олон түүхэн соёлт орон тус тэмдэгийг өргөн утгаар нь нэр хүндийн хувьд дээш нь өргөж хүндэтгэдэг байсан аж. Зөвхөн газар бүс нутгаар бус тив гүрнээр мэддэг байжээ. Жишээлбэл Хинди болон Буддийн уламжлалт ухаанд тус тэмдэгийг өргөн хэрэглэж байхаас гадна Азийн олон оронд баялаг утгаар хэрэглэж байв. Эл бэлгэдэл бүхий тэмдэг эрт үеэс өнөөдөрч гэсэн уламжлалт утга санаа, нэр хүндээ үл алдан өргөн дэлгэр хэрэглэгдэж байна. Жишээлбэл сүм хийд, хашаа, болон номны хавтас зэрэгт хэрэглэсээр байна. Тус бэлгэдэл бүхий тэмдэгийг мөн эртний Грекийн Трой хотын ойролцоох балгаснаас олсон бол.., түүхэн цаг хугацааг тооцоолвол ойролцоогоор 4000 жилийн настай болж байжээ. Эртний Друйдууд / Druids/  болон Келтүүд нар энэ бэлгэдэлийг өргөн хэрэглэж хээлж байсан мэдээ бий. Орчин үед хайж олсон олон тооны эртний булш бунхан, суурин газруудаас энэ талын дүрслэлүүд маш баялаг олдсоор байгаа ба умард Европын зарим овог аймаг, Христ урсгалын цөөнгүй шүтээн болон голлох тэмдэгүүдэд хасын хэлвэрдсэн дүрслэлүүд мөн олддог аж. Үүнд хүлэг баатар, дундад зууны цэрэг армийн символь зэрэгт дүрсэлсэн байна. Харин яагаад энэ тэмдэгийг Адолиф Гитлер хамгийн чухал бэлгэдэл болгохоор шийдэв? Чингэхлээр Адолиф хоосонгүй эр байжээ.

Юуны өмнө хасын үндэс язгуур утга нэрний гарвал зүйг уудалж үзвэл ‘swastika’ буюу свастика нь Санскрит үгний нэгэн үг болох агаад утга санаандаа “svasktika” - “оршихуй” “бодь гэгээрэл”, ‘сайн ерөөлт” хийгээд “их амжилт-цэцэглэлт” гэх мэт утгуудыг илэрхийлдэг аж. Санскрит хэлэнд энэ мэтээр нэрлэж утга заадагч бусад орны хэлэнд арай өөр нэр утгаар авч үзэх нь бий. Монгол хэлэнд “Хас”, “Хасбуу  -  төр” Хятад хэлэнд ‘Wan’ Япон хэлэнд ‘Manji’, Англи хэлэнд ‘Fylfot’, Герман хэлэнд ‘Hakenkreuz’ буюу ‘Tetraskelion’ гэж нэрлэх боловч эртний Грек хэлэнд ‘Tetragammadion’ хэмээн үздэг.

Санскрит судлаач P. R. Sarkar  1979 онд Хас хийгээд “Мөнхийн Ялалт” хэмээх утгийн талаар маш гүн гүнзгий тайлбарыг хэлсэн байдаг. Тэрээр энэ тэмдэгийг зөв болон буруу эргэлттэй гэж үзээд зүг бүрийн эргэлтийн талаар Хиндизмд зөв эргэлттэй хасыг Вишну буюу Нарны, Буруу эргэлттэйг Кали буюу Шидийн хэмээн тайлбарласан байдаг.

Хоёр чиглэлт утга санааг эртний уламжлалд мөн адил зааж тайлбарласан агаад таван одот пентаграм буюу буруу эргэлтэд, нар зөв эргэлтэд буюу зөв эргэлтийн шинжийг агуулсан бэлгэдэл байдаг буй хэмээн тэмдэглэсэн байдаг аж.

Балар эртний Хас тэмдэг Украйны Мезине-аас олдсон байна. Ойролцоогоор 12000 жилийн настай энэ дүрслэл бүхий эрээчсэн сийлбэр нь Хасын төрөл зүйл бэлгэдэл дурсгалууд дотороос хамгийн эртний гэдгээрээ мэдэгдэж байгаа бөгөөд Өмнөд Европын Неолоитийн үеийн соёлуудтай газар болох Серби, Хорват, Босни болон Herzegovina –буюу тэдгээр улсуудын соёлт давхарга бүхий цөөнгүй бүсүүдээс олддог бол Vinca соёлоос олдсон хасын он цаг нь арай нааш нь 8000 жилийн үеийг зааж байжээ.  Буддийн ухаанд Хас тэмдэгийг хувь тавилангийн хамгийн дээд түшиг олох бэлгэдэл гэж үздэг. Мэдээж үүнд олон тооны сайн заяа, эд баялаг, хамгаалалтийн ид шидийг бэлгэдсэн учир бурханы шашны шүтээнүүдийн баримал, эдлэл хэрэглэлд нэн баялаг сэдэвчилсэн маягтай сийлсэн байдлаар оршдог нь учиртай аж.

Жишээлбэл: Бурхан багшийн зүрхэн тушаа, хөлийн өлмий, мутарын дотор хэсэгт нэг бүрчлэн тэмдэглэсэн байдаг. Энэ талаар учир мэддэг лам хүнээс асуувал “Бурхан Буддагийн билэг оюун үүнд агуулагдаж байдаг” хэмээн хэлэх нь энүүхэнд.

Ром дэх Христийн газар доорхи оршуулгын газрын нэгэн хана дээр хас тэмдэгийг хээлж дүрслээд  “ZOTIKO ZOTIKO”, “Life of Life” буюу утгандаа “Амьдралын Амьдрал буюу Амиас Амь”  хэмээх үгийг сийлсэн байжээ. Мөн дэлхий дээрхи Христ итгэл уламжлалын олон тооны сүмийн адар, хана туурга дээр хас бэлгэдэлийн цөөнгүй дүрслэл ажиглагддаг.

Умард Европын Один тэнгэр сансар хорвоогийн дүрийг хасын дүрсээр эрчэлсэн хуулираатайгаар ертөнц бүрийг дүрсэлсэн байдаг бол Умард Америкийн Навахо овог аймаг, эртний Грек Pythagoras хэмээх математикчийн  тайлбарласнаар бол Хас нь тэнгэр хийгээд эх дэлхийн хоорондох зам буюу нэгдэл гэж үзэж байжээ. Түүнчлэн Финикийн бэлгэдэл дүрсэд Нарыг төлөөлж дүрсэлсэн байх агаад санбаартан хүний эхнэрийн хувцасны чимэглэлд дүрсэлж байжээ. Харин Монгол оронд “Хаан төрийн хас” гэж алван ёсоор хүндэтгэн үздэг аж.

Хас, Финикийн нарны бэлгэдэл, Финикийн Craig-Narget чулуун дүрслэл эдгээр нь Шотландад байдаг бөгөөд түүний хажуу дахь зураг нь Финикийн өндөр зэргэмт ламын эхнэрийг дүрсэлжээ.

Хэрхэн  яаж маш олон ялгаа бүхий соёлын голомт дээр хас тэмдэг яг ижил бэлгэдэл хэмжэгдэхүүн утгаараа оршин тогнож байв?

Энэ бол маш сонин асуулт бөгөөд харамсалтай нь тэрхүү амьдралын утга учирыг бэлгэдсэн тэмдэгийн олон мянган жилийн түүхэн утга санааг хөсөр гишгэн хараан зүхэх болсон нь гунигтай. Та энэ бэлгэдэлт тэмдэгийг юу гэж бодож байна? Муу эсвэл Сайн? 

Brief information of this article about. Below the texts are very deeper interpretation
 of swastika's.

The swastika has been seen as a symbol for good luck by people in both ancient and modern times. A closer look at the etymology of this Sanskrit word, however, reveals a deeper meaning. When the Sanskrit scholar and spiritual teacher, P.R. Sarkar visited Germany in 1979 he gave the following interpretation of the word:

su - means "good"

asti - means "to be, to exist"

ik - means "what is in existence, and will continue to exist"

a - denotes feminine gender

So "Swastika" means a 'good existence' that is not to be destroyed and that remains in a good condition. He went on to say that its deeper meaning is permanent victory. In the context of the cultural origins of the swastika, this means the victory of dharma- the fundamental spiritual nature of humanity.

Sarkar explained that the swastika has both a positive and a negative expression:

He then went on to warn those present not to use the negative swastika, explaining that it brings total annihilation, while the positive swastika brings total victory.

You can see further more below the links, click please!
Илүү их мэдээллийг доорхи линк дээр товшиж үзнэ үү!

http://en.wikipedia.org/wiki/Swastika
http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6269627.stm
http://bodonguudbatchuka.blogspot.com/2011/12/all-is-well-all-is-well.html
http://bodonguudbatchuka.blogspot.com/2012/04/blog-post_30.html
http://reclaimtheswastika.com/symbolism/
http://www.bibliotecapleyades.net/sociopolitica/sociopol_thule10.htm

Featured Image: Ancient Roman Mosaics in Villa Romana La Olmeda (Wikipedia)

03.08.14

Агуу Гилгамеш хааны домог

Уламжилж ирсэн домог үлгэр бүр амьдрал дээрхи бодит үнэнг тусгаж хойшид ухааруулах өнгө аятай байдаг илээ. Энэ бол эртний ариун хот Месопотамаас гарч ирсэн цөөнгүй чулуун хавтангуудад өгүүлэх Гилгамеш хааны түүхэн домог үлгэрүүд бөгөөд өнөөдрийн Ирак орны үнэн нүүр царайнаас илүү гайхамшигтай, хүчирхэг түүхэн үйл явдалыг өгүүлдэг.

МЭӨ 2000 гаруй жилийн түүхийг өгүүлсэн шаантаг бичиг бүхий эртний олдворуудыг судалж үзвэл Месопотамын өмнөд нутаг дэх эртний Шумер болоод тус бүс нутагт цэцэглэн хөгжиж байсан эртний соёл иргэншлийн талаар өргөн мэдлэгийг олж авч тэд ямар түвшинд хүрсэн агуу гайхамшигтай орон байсныг илрүүлнэ. Аккад хэлэн дурдсан Бабил + “Бурханы хаалга” хэмээх нэрээр алдартай агуу Вавилон хотын түүхийг өгүүлсэн хавтанд ойролцоогоор МЭӨ XIII-X зууны түүхийг хамруулан өгүүлсэн бол зарим эх сурвалжууд нь VII зууны үе хүртэл өгүүлсэн зүйл бүлэг олдсон нь Ассирийн Ашурванипалийн хааны 22,000 гаруй цуглуулгийн нэгэн хэсэг болж түүний номын сангийн тууриас хожим илэрсэн байна. Харин эдгээр бүтээлүүдийг нь хамгийн сүүлд дахиж дэлхийн нэгдүгээр дайны дараа олон нийтэд түгэн хүргэсэн агаад дэлхийн хоёрдугаар дайны эцсээр өөр хооронд нь ялган улам нарийн судалж эмхэлсэн байна.

Их Усан үерийн талаар өгүүлсэн хавтан / Гилгамеш хааны шаантаг бичиг / Ассирын Ашурванипал хааны номын сан (МЭӨ VII зууны үе). Их Британы Музей.

Их усан үерийн талаар өгүүлсэн гайхамшигт домгийн өрнөл олон орны эрдэмтэн, шашин судлаачдын сонирхол, маргааны бай болж байсан. Шашны талын судлаачид энэ үйл явдалыг бурханы ирэлттэй холбож үздэг бөгөөд анх эхэлсэн шиг яг тийм дахин шинэчлэлт ялган цэвэрлэх үйл явдал байжээ гэж үздэг. Энэ домог хоёр гол үндсэн бүрдэлээс бүрддэг. Эхний хагас хэсэгт нь, Урук хаан, Иштар хатантай сүйн холбоо үүсгэж байгаа хэсэг. Энкиду бол зэрлэг догшин муу санаат нэгэн дүр бөгөөд Гилгамеш хаанд нэгэн ёсны дайсагнагч этгээд байв. Хааны эргэн тойродн маш олон хүмүүс байсан бөгөөд тэд маш эрс тэс чөлөөт иргэд байв. Энэ үед Гилгамеш болон Энкиду хоёрын дунд анхны тулалдаан болсон агаад үйл явдал маш ээдрээтэй болж эхэлдэг ажээ. 

Нэгэн өдөр Энлилийн бага дүү Энкиду /Могой гэсэн утгатай/ Еватай-Иштар уулзаж түүнд цэцэрлэгийн төвд ургадаг модны жимсийг идэх гэвэл ах нь зөвшөөрдөггүй талаархи өгүүлсэн байна. Энкиду ахтайгаа түүнээс болж мууддаг ажээ /Энэ түүхийн хувилбарууд маш олон/. Үүнээс болж Энкиду сайн муугийн ялгааг танин мэдэх мэдлэгийн модноос идүүлэх талаар сэтгэлдээ ургуулан сэтгэж Еваг идэхийг ятгаж эхэлдэг аж. Энэ явдал нь Евад үр удамаа үлдээх хүчийг өгсөн гэж үздэг бөгөөд Ева Адамыг олж, түүнд энэ модны жимсийг идэж үр удам олох хийгээд хамтдаа бусад олон чадварыг эзэмшсэн байна. Удалгүй Ева жирэмсэлж олон хүүхэд төрүүлсэн ба тэдний бүх хүүхдүүдийн нэр Шумерийн эх хавтанд бичигдсэн нь ийм учиртай ажгуу. Гэтэл Библи сударт өгүүлдэг амийн модны талаархи ойлголт болон мэдлэгийн модны санаа бүр утга агуулгаараа олон зүйлийг шүүрдэн авч мэдэх мэдлэг өгч байна. Ева-Иштарын дүрийг орлох агаад үйлдэл болон драмын өрнөл нь төсөөтэй болох нь ажиглагдлаа. 

Голд нь сахалтай эрийг дүрсэлсэн нь том ээмэгт Хумбаба бөгөөд түүнийг Гилгамеш хаан хөнөөхөөр сэхэх сэлэм сүх-хутгатай Энкиду нарын дүр.

Хоёр дахь хавтанд гилгамеш хаан Енкидугийн үхэлд туйлын харамсаж буй дүр гарах бөгөөд маш холын газар луу мөнхийн амьдралыг өгөх хүн болох Утнапистим хэмээх хүнийг хайн аялалд гарна. Утнапистим бол Их Усан үерээс амь гарч чадсан үхэшгүй мөнх бурхан шинжийг олсон нэгэн аж. 

Улмаар маш олон газар орон, хүмүүсийн нэрийг дурдах бөгөөд хэзээч түүнийг олж аваагүй ч бурханы соёрхолыг авах ерөөлтэй аж. Тийм учир Утнапистимаас тэрээр нууцийг асуухаар зориглоно. Утнапистим нь Гилгамешт 7 өдрийн ухаарал олж авах боломжийг өгдөг бөгөөд тэр хугацаа болвол нууцуудийг хэлж өгөхөөр тохиролцсон аж. Гэвч сорилтыг Гилгамеш биелүүлж чадаагүй аж. Хэдий тийм ч Утнапистим нь хүслээр болгож идэр залуу насыг тааллаар нь болгож өгсөн зэргээр домог өрнөдөг аж...

Гилгамеш хаан Могойн-Энлил хамт

Гилгамеш хааны домог эртний болон орчин цагийн утга зохиолд бүрэн нөлөөлсөн домог агаад Сонгодог Библи сударын эх бүтээл болон дараа үеийн орчуулгын дуулалт утга зохиолд тусгагдаж байсныг олж харж болно. Үүний баримт нь, олон тооны сэдэв бүхий өрнөл сэдэвтэйгээр Библи сударт тааралддаг. Жишээлбэл түрүүн дурдсан Ева болон хорт могойн сэдэв бүхий эхлэл хэсгийн талаархи баримт нь төсөөтэй өрнөл болж харагдана. Диваажингийн цэцэрлэг болон агуу их усан үерийн талаархи бүх сэдэв өөр хооронд салшгүй сүлвээтэй ажгуу. 

Илүү их мэдээллийг: Доорхи линк дээр товшиж орно уу. 

http://www.davidkabraham.com/OldWeb/Beliefs/Education/mythology.htm

- See more at: http://www.ancient-origins.net/myths-legends/myth-gilgamesh-001927#!btDkQS

03.08.14

My Designed works + 3D + Vray + Photoshop + Corel + others

Ёслол-Бугын эвэр, Аргаль

Палеолитын сүүл үеийн магдалений соёлын археологийн хэрэглэгдэхүүн дээр жижиг хэмжээтэй бугын эврүүд газрын гадаргаас их хэмжээгээр гарч ирдэг ба баруун умард Германы Sauerland Karst болон Oeger агуйн (Bleicher, 1993) зарим бугын эврийн зүйлүүдтэй харицуулж жишвэл сонин дүр төрх ажиглагддаг байна. тус газрын зохион байгуулалттай үйлдсэн эврийн овоолог нь Магдалений эрин үеийн бөөгийн шашны зан үйлийн төлөөлөл байх болох бүрэн боломжтой (Bleicher, 1993) гэж гэж цөөнгүй эрдэмтэд санал нийлдэг. Орчин үеийн Скандинавын Сами хүмүүс тус газрыг эртний хүмүүс хийсэн хэмээн мэддэг ажээ (Bleicher, 1993). Уг газраас мөн магдалений үед хамаарах чулуу, ясаар урласан багаж зэвсэг олдсон ба тус нутагт палеолитын сүүл үед буга нүүдэллэж байсан нь хөрсөн доорхи судалгааны хэрэглэгдэхүүнээс мэдэгдсэн. 

Харин Монгол орны өмнөд бүсийн зарим нутагт, мөн умард Монголын цөөнгүй газарт олддог Аргаль, Бугын эврийн зарим зүйл хэлтэрхийг уулын орой хадны эгц өндөрлөг хэсэгт хүндэтгэлтэй тавьж ёсолдог нь мөн үүний нэгэн ижил сэдэв бүхий төсөө буйг анхааран үзхэд буруудах юун.

02.08.14